Malan Vaughan Wilkinson
Mae gohebydd Golwg 360, Malan Wilkinson, wedi teithio â Cymorth Cristnogol i Tajikistan am wythnos. Dyma’r cyntaf o’i blogiadau o’r wlad dlawd yng nghanolbarth Asia…

Ar ôl taith awyren tua deg awr o Lundain i Dushanbe, Prif Ddinas Tajikistan, ‘dw i wedi cyrraedd un o wledydd tlotaf Asia.

Rydan ni’n clywed llawer yn y papurau ac ar y teledu am waith mudiadau fel Cymorth Cristnogol yn Affrica â gwledydd eraill sy’n ceisio goresgyn anawsterau ar ôl trychinebau.

Ond mae llawer llai o ymwybyddiaeth am waith mudiadau mewn gwledydd llai amlwg, ond sy’n wynebu trafferthion mawr, fel Tajikistan.

Anaml ydyn ni’n clywed am fodolaeth y wlad – heb son ei bod hi yn wlad dlawd ac mewn angen!

Yn ystod yr wythnos, byddaf yn teithio’r wlad gyda Branwen Niclas o Gymorth Cristnogol Cymru yn ystyried yr heriau sy’n wynebu’r wlad.

Mae’n wynebu heriau mewn meysydd gan gynnwys HIV, newid hinsawdd, datblygu masnach a hawliau dynol.

Mae  Tajikistan yn parhau i geisio cryfhau a datblygu wedi rhyfel cartref a’i chreithiodd wedi annibyniaeth o’r Undeb Sofietaidd yn ’91.

Un o’r Stans

Wrth i mi baratoi ar gyfer y daith, roedd yn amlwg cyn lleied o bobl oedd wedi clywed am y wlad.

Un o’r cwestiynau mwyaf cyffredin oedd ‘Ble mae Tajikistan? Un arall oedd ‘Ydi’r lle yn rhywbeth i’w wneud â Borat?’ ac yn olaf ‘Beth yw’r problemau yno?’

Yn ddaearyddol, mae Tajikistan yn ffiniao’r ‘Stans’ eraill. Mae China i’r dwyrain, Kyrgyzstan ac Uzbekistan i’r gogledd a’r gorllewin ac Afghanistan i’r de.

Mae tua 93% o’r wlad dirgaeedig yn ne ddwyrain Canolbarth Asia yn fynyddig ac mae mwyafrif y boblogaeth yn ystyried ei hunain yn Fwslemiaid.

Tajiceg yw prif iaith y wlad ynghyd â Uzbek a Rwsieg.

Yn hanesyddol, roedd tri llwybr masnach ffordd sidan ‘silk road’ yn rhedeg drwy’r wlad – y Sogdian neu Ffordd y Gogledd, Ffordd Karategin rhwng Termez a Kashgar a Ffordd Pamir oedd yn cysylltu Balkh a Tashkurgan.

Tajikistan oedd y wlad olaf i gael annibyniaeth o’r Undeb Sofietaidd yn 1991 ac yn dilyn hynny roedd rhyfel cartref yma.

Ers hynny, mae wedi brwydro i ddatblygu o’r hyn y mae llawer yn ei ystyried fel oes aur yn y gorffennol o dan ddylanwad yr Undeb Sofietaidd.

Cymorth Cristnogol

Mae Cymorth Cristnogol wedi bod yn gweithio yn Nhajikistan ers 1997. Yn 2002, fe agorwyd swyddfa Cymorth Cristnogol yn Dushanbe, y Brif Ddinas.

Heddiw, byddaf yn cael gwybod mwy am ymdrechion partneriaid ers 1998 i roi’r grym yn nwylo’r bobol a’u haddysgu pobl i sefyll i fyny dros eu hawliau eu hunain.

Mae partneriaid y mudiad wedi sefydlu siambrau cyhoeddus yn y wlad er mwyn rhoi cyfle i bobl leol gael gwybodaeth am eu hawliau.

Mae’r rheini yn amrywio o hawliau dros y tir a’r dwr, hawliau yn ymwneud â phlant gydag anableddau neu bobl sydd angen cymorth pensiwn, maes addysg i blant a hawliau merched.

Mae’r siambrau hyn rhai democrataidd lle mae pobl leol yn ethol cynrychiolwyr sy’n ymgymryd â’r gwaith.

Nod arall y siambrau hyn yw ceisio annog trafodaeth yn y gymuned os oes ’na broblemau’n codi e.e. ffrae yn ymwneud â thir neu ffrae’n ymwneud â mynediad i ddŵr glan.

Y gobaith yw bod problemau’n cael eu datrys ar lefel gymunedol a’u bod y siambrau yn gallu cynnig cymorth i bobl leol am ddim.