Kisi Pulu
Mae Lynn Davies wedi ysgrifennu’r canllaw hanfodol i’r Cwpan y Byd yn Seland Newydd a fydd yn dechrau yfory, sydd ar gael i’w brynu o wefan y Lolfa.

Tonga yw’r unig un o ynysoedd y Môr Tawel sydd heb gyrraedd rownd yr wyth olaf. A dyma ei blwyddyn hi? Bydd yn chwarae yn erbyn Seland Newydd yn dilyn y seremoni agoriadol yfory.

Gan iddi orffen yn drydydd yn ei grŵp yn rowndiau rhagbrofol Cwpan y Byd 2007 cafodd le awtomatig yng nghystadleuaeth 2011.

Yn ystod hydref 2010 cafodd fuddugoliaeth yn erbyn tîm Barbariaid Ffrainc, oedd yn cynnwys nifer helaeth o sêr y tîm cenedlaethol, a hefyd tîm A yr Eidal.

Maeddodd Ffiji 20 – 32 oddi cartref fis diwethaf.

Mae hi yn safle 12 ar restr yr IRB o wledydd rygbi gorau’r byd.

Safle tebygol: Ennill dwy gêm yn y grŵp

Record

Ymddangosodd Tonga ym mhob Cwpan y Byd ac eithrio’r un a gynhaliwyd yn 1991.

Er mai record digon siomedig sydd ganddi, fe lwyddodd i ddychryn rhai o brif wledydd y byd ar sawl achlysur.

Dim ond dwy gêm enillodd hi yn y cystadlaethau a gynhaliwyd rhwng 1987 a 2003, ond yn 2007 maeddodd hi Samoa ac UDA, gan golli i Dde Affrica, a aeth ymlaen i ennill y Cwpan, o bum pwynt yn unig,

Chwaraewr i’w wylio

Kisi Pulu

Prop 32 oed a fu yn chwarae i’w wlad ers 2002 gan ymddangos yng Nghwpan y Byd 2003 a 2007.

Mae’n aelod o dîm Perpignan a bu’n chwarae am gyfnod i Coventry.

Pan oedd yn 19 oed cafodd malaria a dywedwyd wrtho ar y pryd na fyddai byw am fwy na dwy flynedd.

Yr Hyfforddwr

Isitolo Maka

Cafodd Isitolo Maka ei eni yn Tonga ond symudodd i Seland Newydd pan oedd yn ifanc. Cynrychiolodd dîm y Crysau Duon bedair gwaith yn 1998 a bu’n aelod o rai o dimau mwyaf nodedig Seland Newydd.

Bu hefyd yn chwarae yn Siapan a Ffrainc. Cafodd ei benodi’n hyfforddwr y tîm cenedlaethol y llynedd ar ôl cyfnod yn gofalu am dîm dan 19 y wlad.

A wyddoch chi?

Mae chwaraewyr Tonga yn aml yn cael yr enw o fod yn euog o chwarae peryglus. Mewn gêm yn ystod taith tîm Cymru i’r wlad yn 1986, yn dilyn tacl uchel gan un o dîm Tonga, cafwyd ymladd mawr.

Yn y cinio ar ôl y gêm, pan ofynnwyd i Jonathan Davies ddweud gair yn y Gymraeg, fe ddisgrifiodd e dîm Tonga fel yr un mwyaf brwnt roedd e wedi chwarae yn ei erbyn erioed.

Mae’n debyg iddo gael cymeradwyaeth frwd gan gynrychiolwyr Tonga, oedd yn meddwl ei fod e’n canmol y tîm cartref!