Beirniadu safon iaith yn gwneud niwed

David Crystal
Ni ddylai’r to hŷn feirniadu Cymraeg fratiog y to iau os yw’r iaith i oroesi.

Dyna farn yr ieithydd enwog o Gaergybi, David Crystal, a fu’n siarad yng Ngŵyl y Gelli.

“Fe gaiff rhywun ifanc sy’n defnyddio math arall o Gymraeg ei ddilorni,” meddai wedyn wrth gylchgrawn Golwg.

“Chewch chi mo hynny yn Saesneg, achos nad yw hi’n iaith fregus, ac mae hi’n gallu ymdopi gyda’r fath amrywiaeth. Os ydyn ni’n rhoi gormod o bwyslais ar draddodiad, mae pobol ifanc yn troi eu trwynau.”

Cenhedlaeth Facebook

“Dyma genhedlaeth Facebook. Mae dyfodol y Gymraeg yn nwylo’r bobol yma; nhw yw rhieni’r genhedlaeth nesaf o blant.

“Fe allai’r holl bethau y mae’r Gymraeg wedi’i hennill ers hanner canrif, gyda ffigurau’r Cyfrifiad yn codi a chodi, gael eu gwyrdroi mewn un genhedlaeth, os yw’r bobol ifanc yn troi eu trwynau ar yr iaith.”

Darllenwch weddill yr erthygl yng nghylchgrawn Golwg, 9 Mehefin

15 sylw

Rhys Gethin 9 Mehefin 2011, 13:29

Mae neges Mr Crystal yn hollol gywir, wrth gwrs. Er hyn, ni ddylai’r cyfryngau, yn enwedig cyfryngau ysgrifenedig, gymryd y safbwynt hwn. Mae’n rhaid i’r cyfryngau, gan gynnwys Golwg 360, wneud yn siwr eu bod yn defnyddio iaith mor goeth â phosibl heb fod yn annealladwy ac estron. Does dim yn bod ar ddefnyddio iaith gyhyrog o bryd i’w gilydd yn lle’r iaith blant-bach sydd mor rhemp ar hyn o bryd. O ran cywirdeb iaith wedyn, wel, mae’n druenus ar hyd y sbectrwm oll.

Adam Jones 9 Mehefin 2011, 13:33

Cytuno a’r uchod, mae safon iaith ar rywbeth swyddogol i’w gymharu a siaradwyr brodorol yn wahanol. Nid yw’n iawn i wefannau megis golwg ac adrannau o lywodraeth a ffurflenni swyddogol ac ati i dderbyn y safbwynt nad yw safon iaith yn bwysig ond mae’n gylch dieflig. Mae’r dywediad ‘Gwell Cymraeg slac na Saesneg slic’ mae hyn yn wir, ond hefyd mae rhaid wyrdroi polisi, mae na gormod o ganolbwyntiad ar y dosbarth a chyfrwng addysgu yn hytrach na chanolbwyntio mwy o adnoddau at fudiadau megis TWF ac yn y blaen. Gwastraff arian yw’r mentrau iaith yn fy marn i nid ydynt yn gwneud dim o werth ond cynnal gwyl fan hyn a fan draw tra chyflogir nifer fawr ar arian bwrs y wlad i eistedd mewn swyddfa gyda beiro bach pert yn dweud Menter blah blah. Nid yw’r fath biwrocratiaeth yn mynd i adfer y Gymraeg yn ein cymunedau caib a rhaw megis cymunedau Dyffryn Aman a Chwm Gwendraeth.

Efrogwr 9 Mehefin 2011, 14:25

Mae Golwg wedi rhoi cymaint o sylw i “rent a quote” David Crystal dros y blynyddoedd tra bod ieithyddion sydd, mi dybiwn i, yn nes at realiti siarad Cymraeg ar lawr gwlad (megis Delyth Morris) yn cael fawr ddim o sylw (ydy DC yn rhugl ei Gymraeg, gyda’r llaw? Ydy DC erioed wedi anelu ei feirniadaeth at y gymuned Saesneg yn hytrach na’r un Gymraeg?). Chwedl DC, bob tro yw rhywbeth fel “peidiwch â phoeni mae hyn a’r llall yn digwydd yn y Saesneg hefyd” neu “peidiwch â phoeni am realiti’r Gymraeg yn y cigfyd, daw achibiaeth dros y we.” Wrth gwrs bod ieithoedd yn newid ond onid oes gwahaniaeth rhwng newid tu fewn i iaith fwyafrifol a’r gwanhau sy’n digwydd wrth i iaith edwino? Wrth gwrs bod gwahaniaeth cywair mewn pob iaith, a diolch am hynny, ond mae gan bob iaith fodern, fwyafrifol ei “thafodiaeth” safonol yn ysgrifenedig ac ar lafar (gramadeg/cystrawen, ddim acen). Dydy gramadeg “safonol” y Gymraeg ddim yn fy nharo yn fwy cymleth na be’ dwi wedi ei ddysgu yn Ffrangeg, Almaeneg neu Rwsieg. Yn Ffrainc, yr Almaen neu Rwsia mae’r iaith safonol yn rhoi grym i bob dinesydd gwerth ei halen. (Y sefyllfa leiafrifol yw’r gwahaniaeth). Felly yng Nghymru gyda’r Saesneg SAFONOL (rhagamod am bob swydd o bwys yn y wlad). Does ddim rheswm pam na all “cenhedlaeth Facebook” (am or-gyffredinoli!) newid cywair fel bo angen, a dyna a wnant, o leiaf yn y Saesneg.

Rhys Gethin 9 Mehefin 2011, 15:08

Clywch clywch. Nid yw cyfryngau Saesneg o bwys yn defnyddio iaith lafar mewn adroddiadau newyddion, erthyglau ac ati. Er hyn, maent byth a beunydd yn cwyno am “dumbing down”; wel, mae’r broblem honno’n llawer gwaeth yma yng Nghymru. Os yw’r Gymraeg am barhau, rhaid iddi gael dau gywair: y cywair llafar annwyl hwnnw sydd yn rhoi nawdd i barhad yr iaith fel iaith fyw, ond hefyd cywair ffurfiol a all sichrau safonau a gwerth i’r Gymraeg fel un o ddwy iaith swyddogol Cymru. Y cywair ffurfiol hwnnw y dylid ei ddefnyddio yn y cyfryngau Cymraeg.

Yn pennaf pwynt yw hyn: mae’r iaith lafar wastad yn gwyro oddi wrth y ffurfiol. Os yw’r ffurfiol yn ceisio efelychu’r llafar, yna bydd cwymp yr iaith fel iaith o unrhyw werth yn y byd yn ddychrynllyd o sydyn.

CGT 9 Mehefin 2011, 15:34

Petai David Crystal ( o Gaergybi) yn gallu siarad Cymraeg, yn hytrach na siarad trwy ei het , byddai Rhywun yn gwrando. A oes unrhyw newyddiadurwr ( neu’r bobl sy’n cael eu talu gan Golwg) wedi gofyn iddo sut mae’n gallu proffesu dealltwriaeth o sefyllfa iaith sy’n llwyr y tu hwnt iddo ? .

Dafydd Iwan 9 Mehefin 2011, 15:57

Yn sicr, mae peryg inni golli golwg ar y darlun mawr wrth ymgecru am fanylion ieithyddol, a phellhau ein hunain oddi wrth y rhai sy’n poeni mwy am golli swydd nag am gystrawen. Ond ar y llaw arall, mae’n bwysig i Golwg 360 wybod y gwahaniaeth rhwng ‘emynydd’ ac ‘ymennydd’ efallai….

Rhys Gethin 9 Mehefin 2011, 16:10

Mae dy bwynt yn deg, DI, ond pam na ellid cael y ddau beth? Os telir pobl am ysgrifennu, mae sicrhau Cymraeg cywir a chyhyrog yn hollbwysig yn fy marn i, yn enwedig gyda straeon pwysig. Mae gwallau iaith neu iaith lac yn ddigon i beri i erthygl gyfan golli pob hygrededd.

Elan G Muse 9 Mehefin 2011, 16:36

lol, man ddoniol bo golwg360 yn gohebu hyn, pan ma safon iaith y wefan ma yn warthys!

Adam Jones 9 Mehefin 2011, 16:52

Jyst i fod yn goeglyd ‘warthus’ ;)

Vaughan Williams 9 Mehefin 2011, 17:17

Cytuno gyda sylwadau Dr Crystal, wedi dweud hynny mae pobl Caergybi wastad yn gwneud sens i mi

Nic Dafis 9 Mehefin 2011, 17:32

Ydy David Crystal erioed wedi dweud na ddylai newyddiadurwyr fod yn rhugl ac yn “safonol” eu Cymraeg? Prin iawn.

Beth am i ni ddysgu sut i ddarllen, a sut i wrando, cyn i ni fynd i’r rhyfel dros rywbeth does neb wedi dweud?

Adam Jones 9 Mehefin 2011, 17:54

‘Ni ddylai’r to hŷn feirniadu Cymraeg fratiog y to iau os yw’r iaith i oroesi.’

^^ Gyda brawddegau fel yr uchod oes syndod bod gan y ‘to iau’ cyn lleied o hyder?

Wi’n ddeunaw a gallaf eich sicrhau chi nad yw fy Nghymraeg i’n fratiog na chwaeth nifer o fy nghyfoedion onid yw dweud y fath datganiadau cyffredinol megis yr uchod yn tanseilio’n hyder ni ac hefyd yn feirniadaeth lem annheg ar garfan o Gymry ‘addysgedig yn eu hiaith eu hun cofiwch’. Na chafodd fy rhieni na chwaith aelodau o’m teulu yr un cyfle i astudio drwy’r Gymraeg ac mae rheiny i gyd yn perthyn i’r to hŷn!

Adam Jones 9 Mehefin 2011, 17:54

Chwaith*

Angharad 9 Mehefin 2011, 18:46

Y pwynt pwysig yw bod rhaid i’r rheini sy’n cyflwyno’r iaith – Golwg360, BBC, S4C, newyddiadurwyr ac yn y blaen gadw safon — dyma ble mae angen cadw llygad barcud. Cyn hir byddwn yn clywed am “fynd i’r Post Office i brynu permit i’r television’ ar Wedi 7 – rhaid gochel rhag hynny. Os collwn safon iaith – cystal i S4C, y Coleg Cymraeg Cendlaethol newydd, a’r Eisteddfod roi’r gorau iddi nawr. Mae’r Saeson yn gofalu ar ol ei hiaith gyhoeddus – cofio fel myfyriwr ym Manceinion cael fy nysgu gan y darlithydd hanes “you do not split infinitives in my class when you write; you can split them as much as you want when you speak’. Dyna’r gwahaniaeth a dyna sy’n bwysig.

Rhys Gethin 11 Mehefin 2011, 13:32

Dyfyniad oddi ar BBC Newyddion:
“Fe wnaeth yr Amgueddfa brynu’r cwrlid yn 1935”.
Cymraeg llac, “dumbed-down” a chwbl annerbyniol.

Mae’r sylwadau wedi cau.

Beirniadu safon iaith yn gwneud niwed

Pryder y bydd y to iau yn ‘troi eu trwynau’ ar yr iaith

Poblogaidd

Swyddi

Crëwr Cynnwys Digidol

Aelodau Cyngor Celfyddydau Cymru

Tiwtor Cymraeg ar gyfer y Gweithlu Addysg

Rheolwr Aelodaeth

Peiriannydd

Seicolegydd Addysg Cyfrwng Cymraeg

Cydlynydd Corfforaeth Undeb Bedyddwyr Cymru

Prif Swyddog Cyfieithu

Swyddog Datblygu

Swyddog Ymchwiliadau

← Stori flaenorol

CYMBAC yn y COVID!

Stori nesaf →

Dysgu gwersi o Eisteddfod Abertawe

Hefyd →

Cyhoeddi cabinet cysgodol y Ceidwadwyr Cymreig

15 sylw